Έφτασε η ώρα για μια "Νέα Μεταπολίτευση";

Του Γιάννη Δ. Αδαμόπουλου*

Πριν από τις εκλογές της 6ης Μαΐου, η πλειοψηφία του πολιτικού κόσμου της χώρας, αλλά και ο κάθε σκεπτόμενος πολίτης, χαρακτήριζε χωρίς δισταγμό τη σχετική εκλογική διαδικασία ως μία από τις κρισιμότερες στη μεταπολεμική – και σίγουρα την πλέον κρίσιμη – στη μεταπολιτευτική ιστορία της Ελλάδας∙ και όχι άδικα, ούτε φυσικά αναιτιολόγητα. Η δυσμενής οικονομική συγκυρία που πλήττει την Ελλάδα την τελευταία διετία ξεπέρασε τα όρια μιας κρίσης αμιγώς δημοσιονομικής και έδειξε να προσλαμβάνει διαστάσεις πρωτοφανείς για τα ελληνικά δεδομένα, εκτεινόμενη και σε επίπεδο πολιτικής ζωής, διογκώνοντας αδιέξοδα και καθιστώντας πιο επιτακτική από ποτέ την άμεση εξεύρεση λύσεων σε αυτά. Ο πολιτικός κόσμος της χώρας καλείτο να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις και προσδοκίες των Ελλήνων πολιτών, υπό το βάρος μιας γενικευμένης απογοήτευσης και απαξίωσης που διαφαινόταν να πλήττει το δημόσιο βίο.
Το εκλογικό αποτέλεσμα επιβεβαίωσε την από καιρό βεβαιότητα όσον αφορά στην ύπαρξη δυσαρμονίας μεταξύ της μέχρι τότε σύνθεσης του Κοινοβουλίου και της λαϊκής βούλησης, δυσαρμονίας η οποία δρούσε ανασχετικά στην προσπάθεια εγκαθίδρυσης της θεσμικής ομαλότητας, συμβάλλοντας στην επίταση των κοινωνικών παθών και εντάσεων. Αναμφίβολα, όμως, προέκυψε και ως αποτέλεσμα της λαϊκής αντίδρασης αναφορικά με την επί διετία απροσχημάτιστη προσπάθεια εξωθεσμικών και στερούμενων δημοκρατικής νομιμοποίησης παραγόντων να χειραγωγήσουν ανεξάρτητους θεσμούς και κρατικές λειτουργίες, η οποία έθεσε υπό δοκιμασία τις δημοκρατικές μας αντοχές και τα ίδια τα αντανακλαστικά του πολιτεύματος. Υπό αυτά τα δεδομένα, ο κατακερματισμός των κυριοτέρων πολιτικών δυνάμεων κατέδειξε – πέρα από την έντονη δυσαρέσκεια των πολιτών έναντι των «μνημονιακής» έμπνευσης πολιτικών, οι οποίες βύθισαν τη χώρα σε μία ατέρμονα ύφεση, καθιστώντας το όνειρο της ανάπτυξης εντελώς απατηλό, αν όχι εντελώς ανέφικτο – και την έντονη επιθυμία τους να σηματοδοτηθεί μία νέα αρχή πάνω στη βάση της προσπάθειας ανάκτησης της εθνικής αξιοπρέπειας και ανασυγκρότησης των κρατικών δομών.
Παράλληλα, παρά την εν τοις πράγμασι επικράτηση ενός κλίματος οιονεί ακυβερνησίας που ακολούθησε την εκλογική διαδικασία (κατάσταση για την οποία σαφέστατα και δεν ευθύνονται οι εκλογείς, αλλά η επιθυμία των κομμάτων να εξυπηρετήσουν για ακόμα μια φορά τις μικροκομματικές τους σκοπιμότητες και να αποφύγουν το λεγόμενο πολιτικό κόστος), καθίσταται πλέον σαφές ότι η πλήρης αναμόρφωση του πολιτικού σκηνικού της χώρας αποτελεί ρητή και αδιαπραγμάτευτη εντολή, που επιβάλλεται να ιδωθεί από τους πολιτικούς ταγούς της χώρας με τη δέουσα σοβαρότητα και υπευθυνότητα, λαμβάνοντας υπόψη και την κρισιμότητα της εθνικής συγκυρίας. Είναι πράγματι θλιβερό, ενώ η χώρα έχει φτάσει στα πρόθυρα της κατάρρευσης, να εξακολουθεί να διαπιστώνεται μία αδικαιολόγητη εμμονή εκ μέρους του πολιτικού κόσμου της χώρας σε λογικές ιδιοτέλειας, που δυστυχώς παραμερίζουν το εθνικό συμφέρον, το οποίο επιτάσσει άμεση ανάληψη πρωτοβουλιών πάνω στη βάση ευρύτερων συνεργασιών και προγραμματικών συγκλίσεων. Στην κρισιμότερη στιγμή για την Ελλάδα, οι ηγέτες στους οποίους ο λαός εμπιστεύτηκε την τύχη της χώρας αποδεικνύονται κατώτεροι των περιστάσεων, αρνούνται να συνεργαστούν παραμερίζοντας τις επιμέρους διαφορές τους και εμμένουν δυστυχώς σε διχαστικές λογικές που σε τίποτα δεν διαφέρουν από το φαύλο παρελθόν.
Κοινή συνισταμένη των εφαρμοστέων πολιτικών είναι η αναγκαιότητα να δοθεί ένα τέλος σε καταστάσεις ατιμωρησίας και διαφθοράς που ταλανίζουν το δημόσιο βίο και υπονομεύουν κάθε προσπάθεια δημοσιονομικής και εν γένει πολιτικής εξυγίανσης. Πολλώ δε μάλλον, επιτακτική – για λόγους όχι μόνο επίτευξης κοινωνικής ομαλότητας, αλλά και ουσιαστικής εγκαθίδρυσης της έννοιας της Δικαιοσύνης – καθίσταται η επισταμένη και άνευ όρων διερεύνηση όλων των κρίσιμων υποθέσεων που συνδέονται με τη θέση της χώρας υπό καθεστώς διεθνούς οικονομικού ελέγχου, εξαναγκάζοντας τον Ελληνικό Λαό να υποστεί πρωτοφανείς και δυσανάλογες θυσίες, που υπονομεύουν τις διαχρονικές κατακτήσεις του κοινωνικού κράτους και της κοινωνικής δικαιοσύνης.

• Ο υπαρκτός κίνδυνος της εν τοις πράγμασι απαξίωσης της πολιτικής.
Οι διαπιστώσεις που προηγήθηκαν προκύπτουν σχεδόν αβίαστα κατόπιν ανάγνωσης του εκλογικού αποτελέσματος και επιβεβαιώνουν τις προβλέψεις για την ιστορικότητα και τη σημασία της εκλογικής διαδικασίας της 6ης Μαΐου, ασχέτως αν τα γεγονότα και οι εξελίξεις που ακολούθησαν διέψευσαν εντέλει τις προσδοκίες του μέσου εκλογέα… Αναμφισβήτητα το υπό διαμόρφωση σκηνικό εντείνει τις θεσμικές ανησυχίες μας και γεννά έντονο προβληματισμό, ο οποίος εντοπίζεται όχι μόνο σε επίπεδο πολιτικής αλλά και ηθικής και εν γένει αρχών. Πιο συγκεκριμένα, οι αθρόες μετακινήσεις στελεχών μεταξύ παρατάξεων που μέχρι χτες θεωρείτο ότι χαρακτηρίζονταν από τις σαφείς διαχωριστικές τους γραμμές, καταδεικνύει, αν μη τι άλλο, έναν παραμερισμό της όποιας ιδεολογικής τοποθέτησης, που εκτείνεται αναπόφευκτα σε μείζον ζήτημα αξιοπιστίας των πολιτικών προσώπων, τα οποία μοιραία βυθίζονται ολοένα και πιο πολύ στην απαξίωση. Και ποιος αλήθεια θα μπορούσε να είναι ο σχετικός αντίλογος στο επιχείρημα ότι συμπεριφορές όπως είναι οι εν λόγω – ασχέτως της κάθε φορά προβαλλόμενης αιτιολογίας – υποκινούνται στην πραγματικότητα από ωφελιμιστικά και αποκλειστικά ιδιοτελή κίνητρα, που καταδεικνύουν τον καιροσκοπισμό εκείνων που έχουν ταχθεί να εξυπηρετούν το εθνικό συμφέρον;
Το λυπηρό είναι ότι η εμμονή σε ανάλογες πρακτικές τροφοδοτεί την ομολογουμένως άδικη συλλήβδην απαξίωση της ίδιας της πολιτικής, που – από θεσμική άποψη – τείνει να εξελιχθεί σε μια βραδυφλεγή βόμβα στα θεμέλια του ίδιου του δημοκρατικού πολιτεύματος και να υπονομεύσει κάθε ειλικρινή προσπάθεια εθνικής ανασυγκρότησης και οικοδόμησης ενός υγιούς πολιτικού συστήματος απαλλαγμένου από τις ατέλειες και τις λοξοδρομήσεις του παρελθόντος.
Η εντολή του λαού συνεπάγεται αυξημένες ευθύνες και προϋποθέτει συνείδηση υπευθυνότητας, κυρίως δε συνειδητοποίηση της εκάστοτε συγκυρίας και των επιμέρους παραμέτρων αυτής, πέρα από προσωπικές τακτικές και φιλοδοξίες. Οι προσδοκίες και οι απαιτήσεις των πολιτών μεγιστοποιούνται όσο γιγαντώνονται τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και για το λόγο αυτό τα κριτήρια επιλογής των πολιτικών ταγών επιβάλλεται να είναι υψηλά, να σχετίζονται αποκλειστικά και μόνο με την προσωπική ικανότητα προσφοράς για το κοινό καλό και να παραμένουν ανεπηρέαστα από την ενδεχόμενη υπερπροβολή ή «λάμψη» που πολλές φορές συνοδεύει την ιδιωτική τους ζωή ή την επαγγελματική τους ενασχόληση.

• Η ομαλή λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών ως εγγύηση και σταθεροποιητικός παράγοντας της προσπάθειας εθνικής ανασυγκρότησης.
Και όμως, όσες βολές απαξίας και αν δέχονται – άλλοτε εύλογες και άλλοτε άδικες – το πολίτευμά μας και η εν γένει λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών, οι συνταγματικές προβλέψεις που τα περιβάλλουν παρέχουν εχέγγυα ικανά να ανασχέσουν την απαξίωσή τους καθώς δίνουν στον πολίτη τη δυνατότητα να εκφραστεί μέσω των εκλογών, είτε επιβραβεύοντας είτε απορρίπτοντας επιμέρους πρόσωπα και πολιτικές και χαράσσοντας εντέλει μια νέα μελλοντική πορεία, επιλέγοντας τις προς υιοθέτηση πολιτικές. Η προσφυγή στις κάλπες επιτρέπει στους πολίτες να παύσουν να αντιμετωπίζουν μοιρολατρικά όσα εκτυλίσσονται γύρω τους και να επιλέξουν εκείνα τα πρόσωπα που θα υλοποιήσουν τις κατάλληλες πολιτικές, μέσα από τις οποίες θα προκύψουν οι ενδεδειγμένες λύσεις.
Στην παρούσα μάλιστα συγκυρία, η άσκηση του εκλογικού δικαιώματος καλείται να λειτουργήσει και, αν όχι πρωτίστως, ως μέσο διαφύλαξης του ευρωπαϊκού κεκτημένου και της διεθνούς υπόστασης της χώρας. Η ευρωπαϊκή μας προοπτική δεν επιτρέπεται να αποτελεί αντικείμενο αμφισβήτησης για την εξυπηρέτηση πρόσκαιρων μικροκομματικών σκοπιμοτήτων, με έξαρση ανούσιων και μεγαλόπνοων – πλην όμως λαϊκίστικων και ανεύθυνων – ρητορειών. Η ένταξή μας στη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια συνιστά συνειδητή εθνική επιλογή, η εγκατάλειψη της οποίας μόνο ολέθριες συνέπειες μπορεί να έχει για τα εθνικά συμφέροντα, κατακρημνίζοντας σημαντικότατες κατακτήσεις του λαού μας, που εδραίωσαν τη χώρα διεθνώς. Κατά συνέπεια, πέρα από τις όποιες επιμέρους ιδεολογικές αντιπαραθέσεις και προγραμματικές διαφωνίες, επιβάλλεται να υπάρξει ένα minimum συγκλίσεων, που θα διασφαλίζει τη θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη και στον κόσμο, πάντοτε με άξονα την αλληλεγγύη μεταξύ των εταίρων μας στο διεθνές γίγνεσθαι και την εξασφάλιση προοπτικών ανάπτυξης. Αυτή ακριβώς η αλληλεγγύη, ως συνεκτικός κρίκος των κρατών-μελών της ευρωπαϊκής οικογένειας, καλείται να αφυπνίσει τις ευρωπαϊκές ηγεσίες και να τις οδηγήσει άμεσα στην προώθηση πολιτικών που θα δρομολογήσουν την ανάπτυξη των δημοσιονομικά δοκιμαζόμενων κρατών και την αποδέσμευσή τους από «μνημονιακές» λογικές, που το μόνο που επιτυγχάνουν είναι να επιτείνουν την ύφεση, χωρίς να παρέχουν καμία ουσιαστική προοπτική για έξοδο από την κρίση.
Η εκ βάθρων αλλαγή του πολιτικού σκηνικού της χώρας διαμορφώνει νέα δεδομένα, τα οποία, ωστόσο, παραμένουν ακόμα ρευστά και ευμετάβλητα. Η γενικευμένη λαϊκή δυσαρέσκεια ευνόησε δυστυχώς την ανάδειξη ακραίων ομάδων, στις οποίες μάλιστα επιφυλάχτηκε και θεσμικός ρόλος, και πλέον ευχή κάθε δημοκρατικού πολίτη πρέπει να είναι η δράση τους να μην υπονομεύσει την εύρυθμη, ακώλυτη και ομαλή λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών.
Η στιγμή της συλλογικής περίσκεψης και δράσης έφτασε. Οι εκλογές της 17ης Ιουνίου μπορούν να αποτελέσουν την απαρχή μιας «νέας μεταπολίτευσης», ουσιαστικής και ελπιδοφόρας, που θα σηματοδοτήσει αλλαγή νοοτροπιών και θα χαράξει μια νέα πορεία, διαγράφοντας τις καταστροφικές επιλογές του παρελθόντος οι οποίες συνδέθηκαν με λογικές νεποτισμού, ατιμωρησίας και ανομίας.

* Ο κ. Γιάννης Αδαμόπουλος είναι Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών.