Του Νίκου Καρυστινού*

O νόμος 3852/2010 «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης - Πρόγραμμα “Καλλικράτης”», με τον οποίο μεταρρυθμίστηκε η διοικητική διαίρεση της χώρας και επανακαθορίστηκαν τα όρια των αυτοδιοικητικών μονάδων, ο τρόπος εκλογής των οργάνων και οι αρμοδιότητές τους, εξακολουθεί να αποτελεί ένα μεγάλο στοίχημα. Στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί αποκλειστικά προς όφελος των πολιτών.

Το όφελος -από άποψη περιστολής κρατικών δαπανών και επιχορηγήσεων προς τους ΟΤΑ- είναι ορατό διά γυμνού οφθαλμού. Με το άρθρο 1 του ν. 3852/2010 οι 910 καποδιστριακοί δήμοι και οι 124 κοινότητες συνενώθηκαν σε μόλις 325 καλλικράτειους δήμους. Παράλληλα, τα περίπου 6.000 νομικά πρόσωπα των δήμων μειώθηκαν σε 1.500 -μέσω καταργήσεων ή συγχωνεύσεων- κατ’ εφαρμογή του άρθρου 103 του ν. 3852/2010.

Ποιοτικές υπηρεσίες

Το ζήτημα όμως δεν είναι αυστηρά οικονομικό. Στόχος όλων των εμπλεκομένων πρέπει να είναι η εφαρμογή του πνεύματος του «Καλλικράτη», δηλαδή η παροχή ποιοτικότερων υπηρεσιών στον πολίτη, μέσω της αναδιοργάνωσης των δήμων, της συγκρότησής τους σε μονάδες ικανού μεγέθους, ώστε να διαχειριστούν το σύνολο των τοπικών υποθέσεων, και της θεσμικής ενίσχυσης του ρόλου τους.

Στα άρθρα 94 επ. απαριθμούνται οι μεταβιβαζόμενες στους καλλικράτειους δήμους αρμοδιότητες.

Ωστόσο, για να καταστεί εφικτή η αποδοχή και η αποτελεσματική άσκηση των πιο πάνω αρμοδιοτήτων, θα πρέπει παράλληλα να μεταφερθούν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και οι αντίστοιχοι, απολύτως αναγκαίοι ανθρώπινοι και οικονομικοί πόροι. Τούτο δε αποτελεί ρητή συνταγματική υποχρέωση της κεντρικής διοίκησης, όπως προκύπτει από το άρθρο 102 παρ. 5 του Συντάγματος και από το άρθρο 9 του Ευρωπαϊκού Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας, που η Ελλάδα κύρωσε με τον ν. 1850/1989 (ΦΕΚ Α-144/1989).

Δυστυχώς, η πραγματικότητα, ιδίως μετά την εφαρμογή του ν. 3845/2010 (ΦΕΚ Α-65/2010), είναι διαφορετική.

Με δικούς τους πόρους

Οι αρμοδιότητες θεωρητικά έχουν μεταβιβαστεί ή πρέπει να μεταβιβαστούν, χωρίς όμως παράλληλα να μεταφερθούν οι αντίστοιχοι πόροι. Ετσι οι δήμοι πασχίζουν να ανταποκριθούν με ίδια μέσα ή με αύξηση των δημοτικών τελών, ενώ η κεντρική διοίκηση δεν εγκρίνει τις σχετικές δαπάνες, ακόμη και σε περιπτώσεις που αυτές καλύπτονται αποκλειστικά από ιδίους πόρους των δήμων.

Τεράστια προβλήματα συνιστούν και (α) η συχνή επικάλυψη αρμοδιοτήτων (π.χ. μεταξύ επιτροπών του δήμου και δημοτικών κοινοτήτων), όπως αυτές περιγράφονται στον «Καλλικράτη», καθώς και (β) η αδυναμία εκλογής και λειτουργίας δύο καινοφανών θεσμών του «Καλλικράτη», της Επιτροπής Διαβούλευσης και του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης, λόγω της αυξημένης πλειοψηφίας (2/3) που ο νόμος επιβάλλει.

Ας μη λησμονούμε ότι η συναίνεση κατακτάται με τον διάλογο και την παράθεση επιχειρημάτων, όχι με τη νομοθετική επιβολή που, όπου επιχειρήθηκε στη σύγχρονη ιστορία μας, οδήγησε κατά κανόνα σε αδιέξοδα.

Αμεση αντιμετώπιση

Ολα τα παραπάνω προβλήματα πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα και αποτελεσματικά. Μόνο τότε θα κερδηθεί το στοίχημα του «Καλλικράτη» και θα διαφυλαχθεί η δοκιμαζόμενη σήμερα κοινωνική συνοχή.

Και τούτο, διότι κατά την παρούσα συγκυρία, κατά την οποία η χώρα διέρχεται τη χειρότερη κρίση της μεταπολιτευτικής της ιστορίας και οι Ελληνες πολίτες βιώνουν πρωτοφανή επιδρομή στην ατομική τους περιουσία και βίαιη υποβάθμιση της προσωπικής και κοινωνικής τους ζωής, η χρηστή διοίκηση οφείλει πρωτίστως να διατηρήσει την ενότητα και την αλληλεγγύη μεταξύ τους.

Στο πλαίσιο αυτό, ο ρόλος των δήμων, ως πλησιέστερης στους πολίτες εξουσίας, είναι καταλυτικός και πρέπει να υποστηριχθεί με κάθε θυσία.

*Δικηγόρου Αθηνών, DEA
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" την 17-9-2011.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_17/09/2011_456369